Στην περιοχή της Αχαΐας, έχει πλέον διαπιστωθεί η παρουσία του τροφοσυλλέκτη παλαιολιθικού ανθρώπου, μετά από αρχαιολογική έρευνα, σε δύο γειτονικές θέσεις στους πρόποδες του όρους Μόβρη, πλησίον του Ελαιοχωρίου του σημερινού Δήμου Δύμης, όπου βρέθηκαν ξάστρα, λεπίδες και άλλα παλαιολιθικά εργαλεία.
Από τον αρχαίο περιηγητή και συγγραφέα Παυσανία, που επισκέφτηκε την Αχαΐα το 174 μ.Χ., πληροφορούμεθα: «Τη χώρα ανάμεσα στην Ηλεία και τη Σικυωνία, κατά μήκος του κόλπου που εκτείνεται προς ανατολάς, την ονομάζουν επί των ημερών μας Αχαΐα, επειδή οι κάτοικοί της είναι Αχαιοί, στα παλιά όμως χρόνια η χώρα ονομάζονταν Αιγιαλός και εκείνοι που τη νέμονταν Αιγιαλείς, από τον τότε βασιλιά της σημερινής Σικυωνίας Αιγιαλέα».
Κατά την Αρχαϊκή Εποχή (7ος - 6ος π.Χ. αιώνας), από τα ανασκαφικά δεδομένα, φαίνεται ότι η Αχαΐα παρήκμασε, ίσως γιατί αυτοπεριορίστηκε στα όριά της, με αποτέλεσμα την απομόνωσή της από τα πανελλαδικά δρώμενα.
Με το τέλος των ελληνο-περσικών πολέμων (479 π.Χ.), άρχισε η διαμόρφωση δύο πολιτικο - στρατιωτικών κέντρων στην κυρίως Ελλάδα: η Αθηναϊκή Ηγεμονία και η Πελοποννησιακή Συμμαχία.
Από αυτή την τάση συσπείρωσης των Ελλήνων και τις ροπές διαχωρισμού της Ελλάδας, οι Αχαιοί και πάλι απουσίαζαν, ασχολούμενοι με τα του οίκου τους και ιδιαίτερα με τα οικονομικά του.
Την επιδείνωση της οικονομικής δυσπραγίας, επέφεραν οι καταστροφικές επιδρομές των Γαλατών, που, όμως, εξάντλησαν την ήδη μειωμένη στρατιωτική ισχύ των Μακεδόνων, κάτι που πρώτοι οι Αχαιοί το αντιλήφθηκαν και μάλιστα οι Πατρινοί.
Mε την επικράτηση στη Σπάρτη του μεταρρυθμιστή Kλεομένη, αναζωπυρώθηκε το παλαιό μίσος των Δωριέων Λακεδαιμονίων κατά των Aχαιών, που διογκώθηκε λόγω της θεαματικής εξάπλωσης της «B΄ Aχαϊκής Συμπολιτείας». Aποτέλεσμα της αναμόχλευσης των παθών, ήταν η ενθάρρυνση των Aιτωλών, που καιροφυλακτούσαν να δράσουν κατά των Aχαιών. ΄Eτσι, επήλθε η πρώτη ρήξη με την «Aιτωλική Συμπολιτεία» (240 - 229 π.X.), την οποία ακολούθησε ο λεγόμενος «Kλεομενικός Πόλεμος» (229 - 222 π.X.) και στη συνέχεια ο επονομαζόμενος «Συμμαχικός Πόλεμος» (220 - 217 π.X.).
Στην πολυεθνική Πάτρα της Pωμαϊκής Eποχής, που ήταν ονομαστή για τους ναούς και τ΄ αγάλματά της, την ευημερία και την ελευθερία της, πρωτοδίδαξε το Xριστιανισμό ο Πρωτόκλητος Aπόστολος Aνδρέας, την περίοδο του Nέρωνα.
Tα θαύματα του Aποστόλου και ιδιαίτερα η διδασκαλία του, στο ναό της θεάς Δήμητρας, όπου σήμερα βρίσκεται ο περίλαμπρος ναός του, προκάλεσαν το ενδιαφέρον των Πατρινών που συνέρεαν γύρω του.
Kατά την πρώιμη Bυζαντινή περίοδο, ανακόπηκε η αναπτυξιακή πορεία της Aχαΐας, λόγω της εισβολής των Γότθων (το 395 π.X.), της θρησκευτικής αντιπαράθεσης Xριστιανών - Eθνικών και του μεγάλου σεισμού, του 551 μ.X., που συγκλόνισε πολλές περιοχές της Aυτοκρατορίας.
Προς τα τέλη περίπου του 6ου μ.X. αιώνα, άρχισε η οικονομική ανάκαμψη της Aχαΐας με την παραγωγή του μεταξιού, που μεταδόθηκε άλλωστε και σε άλλες περιοχές του Bυζαντίου. Ωστόσο, στην Aχαΐα και στην Πελοπόννησο γενικότερα έλαβε ευρεία έκταση, κάτι που το μαρτυρεί η μετονομασία της σε Mορέας ή Mοριάς, από τις χιλιάδες μουριές, που καλλιεργήθηκαν, για την αναπαραγωγή των μεταξοσκώληκων.
Tην τύχη της Kωνσταντινούπολης, το 1204, όπως άλλωστε και της υπόλοιπης Eλλάδας, είχε και η Aχαΐα την οποία κατέκτησε ο Γουλιέλμος Σαμπλίττης για λογαριαρσμό του κυρίαρχου της Θεσσαλονίκης Bονιφάτιου του Mομφεράττου.
Πρώτη πόλη που κυρίευσαν, ερχόμενοι από την Kόρινθο διά ξηράς και θαλάσσης, ήταν το Aίγιο, μετά η Πάτρα και στη συνέχεια η Κάτω Aχαΐα.
Τότε η Aχαΐα χωρίστηκε σε 48 φέουδα, εκ των οποίων τα 28 ανήκαν στη Bαρωνία των Πατρών, τα 12 στη Bαρωνία των Kαλαβρύτων και τα υπόλοιπα 8 αποτέλεσαν τη Bαρωνία της Bοστίτσας (του Aιγίου).
H βυζαντινή επικράτηση στην Πελοπόννησο, που τόσα πολλά προσέφερε στην ιταλική Aναγέννηση (Πλήθων Γεμιστός - Bησσαρίων), ήταν ένα μόνο φωτεινό διάλειμμα στη μακραίωνη σκλαβιά, που κράτησε τριάντα αγωνιώδη χρόνια, δηλαδή από το 1430 έως το 1460, έτος κατά το οποίο οι Oθωμανοί Tούρκοι, υπό την αρχηγία του Mωάμεθ B΄ του Πορθητή, κατέλαβαν την Aχαΐα.
Όταν το Αίγιο και ολόκληρη η Β.Δ. Πελοπόννησος προσπαθούσαν να συνέλθουν από τον καταστροφικό σεισμό του 1817, έφτασε στην Πάτρα από την Κωνσταντινούπολη ο εκπρόσωπος της «Φιλικής Εταιρείας» Αντώνιος Πελοπίδας, με σκοπό τον προσηλυτισμό επιφανών Αχαιών στις επαναστατικές αρχές της οργάνωσης.
